Rumiński Bolesław, pseud. Bolek (1907–1971), chemik, działacz komunistyczny, minister przemysłu rolnego i spożywczego, minister przemysłu chemicznego, działacz gospodarczy. Ur. 16 IV w Brzeźnie w pow. nieszawskim, był synem Józefa, nauczyciela ludowego, i Agnieszki z Kotasów.
R. uczył się w Gimnazjum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, gdzie w r. 1927 zdał maturę. Był w szkole prezesem kółka matematyczno-fizycznego, członkiem koła polonistycznego im. T. Zana a także Sodalicji Mariańskiej. Współpracował w redagowaniu kilku numerów tygodnika „Kujawiak”. W r. 1927 rozpoczął studia na Wydz. Chemii Politechn. Warsz. W czasie studiów był przez krótki czas asystentem w Katedrze Maszynoznawstwa Chemicznego. Działał w kole prowincjonalnym «Kujawiak», później został prezesem Zrzeszenia Kół Prowincjonalnych. W r. akad. 1927/8 należał do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. W l. 1928–36 był członkiem Organizacji Młodzieży Socjalistycznej (OMS) «Życie». Założył na Wydz. Chemii koło «Życiowców» i został jego sekretarzem, potem wszedł do egzekutywy «Życia» na Politechnice. W r. akad. 1931/2 został przyjęty do Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Brał udział w redagowaniu i druku ulotek, współorganizował studenckie akcje protestacyjne i wiece w sprawie obniżki czesnego; w r. 1932 uczestniczył w delegacji młodzieży studenckiej w tej sprawie do ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego Janusza Jędrzejewicza. Jako sekretarz środowiska warszawskiego OMS «Życie» uczestniczyl w r. 1934 w pertraktacjach, które doprowadziły do połączenia się tej organizacji z żydowską «Pochodnią». Wszedł w r. 1935 z lewicowej listy wyborczej «Front Niezamożnych» do zarządu Bratniej Pomocy na Politechnice. W grudniu t. r. był w delegacji politechnicznego Komitetu Antyopłatowego, która złożyła ministrowi WRiOP Wojciechowi Świętosławskiemu memoriał podpisany przez studentów Uniw. Warsz. i Politechn. Warsz. Za udział w organizacji okupacyjnego strajku studentów Politechn. Warsz. w marcu 1936 został R. aresztowany 1 IV t. r. i po miesięcznym pobycie w więzieniach w Warszawie i Piotrkowie, osadzony w obozie w Berezie Kartuskiej. Po 6 miesiącach dzięki interwencji min. Świętosławskiego został zwolniony. Wkrótce potem R. uzyskał dyplom inżyniera chemika-ceramika na Politechn. Warsz. W końcu 1936 r. rozpoczął pracę w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego w Bydgoszczy; wkrótce przeniósł się do centrali tego instytutu w Puławach, gdzie był asystentem chemii rolniczej i pracował nad kauczukiem roślinnym i próbami jego wytwarzania w Polsce. W r. 1938 wyjechał do Warszawy i pracował w Centralnym Biurze Badań i Norm Państwowego Monopolu Spirytusowego nad projektem technologicznym fabryki spirytusu odwodnionego dla potrzeb lotnictwa. Brał udział w pracach Związku Inżynierów Chemików, a także, wspólnie z kolegami z OMS «Życie», organizował koło postępowej inteligencji.
Po wkroczeniu Niemców do Warszawy, w obawie przed aresztowaniem, przeniósł się R. w jesieni 1939 do wsi Sobniów koło Jasła; pracował w miejscowej fabryce przemysłu spirytusowego. Redagował tam biuletyn zawierający informacje, pochodzące z nasłuchu radiowego. W r. 1942 został członkiem Polskiej Partii Robotniczej (PPR), a jak wspomina Marian Spychalski, współpracował od t. r. ze Sztabem Głównym Armii Ludowej. W r. 1943 wrócił do Warszawy. Od stycznia 1944 współdziałał z Krajową Radą Narodową (KRN), a w marcu t. r. został do KRN dokooptowany. Z jej ramienia organizował Koło Gospodarcze, skupiające przedstawicieli inteligencji technicznej. W końcu lipca 1944 przedostał się R. przez linię frontu do Lublina, gdzie rozpoczął pracę w Resorcie Gospodarki Narodowej i Finansów Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN). W połowie września 1944 został pełnomocnikiem PKWN do uruchomienia przemysłu na terenie Pragi. Następnie powierzono mu również organizację grup operacyjnych, których zadaniem było tworzenie administracji państwowej i zabezpieczanie mienia w Poznańskiem i na Pomorzu. R. był organizatorem pierwszego robotniczego Komitetu Odbudowy Stolicy a na IV Sesji KRN, w imieniu warszawskiej grupy posłów, przedstawił projekt uchwały o odbudowie Warszawy jako stolicy Polski, przyjęty 3 I 1945. Wydarzenia tego okresu opisał we wspomnieniu Od wyzwolenia Pragi do zdobycia Warszawy („Stolica” 1965 nr 3). Po zakończeniu działań wojennych w Warszawie organizował administrację, zabezpieczał mienie i wznawiał działalność zakładów przemysłowych na terenie stołecznego województwa. Na konferencji Komitetu Warszawskiego PPR w r. 1945 był głównym referentem w sprawie uruchomienia przemysłu. W lutym t. r. wyjeżdżał R. na Mazury, dla stwierdzenia możliwości przeprowadzenia tam akcji przesiedleńczej ludności polskiej z kresów wschodnich.
Od maja 1945 był R. podsekretarzem stanu w Min. Przemysłu, sprawując nadzór nad przemysłem chemicznym, rolno-spożywczym i naftowym. Organizował Centralny Zarząd Przemysłu Chemicznego, brał udział w I Ogólnokrajowej Konferencji Przemysłu Chemicznego w lipcu t. r. w Gliwicach, był także inicjatorem zorganizowania instytutu badawczego dla przemysłu chemicznego. W sierpniu t. r. brał udział w zjeździe w Legnicy, poświęconym sprawom odbudowy przemysłu na Dolnym Śląsku. Zasługą R-ego była szybka odbudowa zniszczonych kombinatów chemicznych w Blachowni, Kędzierzynie i Oświęcimiu (R. był w l. 1946–7 dyrektorem tego ostatniego zakładu, nie przestając być wiceministrem), a także podjęcie decyzji budowy zakładów w Rokicie, Jeleniej Górze, Gorzowie i wielu innych. R. wyjeżdżał bardzo często na inspekcje podległych mu, będących w budowie lub funkcjonujących już, obiektów przemysłowych. Był delegatem z Sosnowca na I Zjazd PPR (grudzień 1945). Należał do głównych inicjatorów reaktywowania związku techników: w końcu r. 1945 został przewodniczącym Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT), współdziałał w organizacji I Konferencji Techników Polskich w Katowicach w grudniu 1946, na której przedstawił referat Rozwój przemysłu chemicznego w Planie Trzyletnim („Przem. Chemiczny” 1946). Wybrany wówczas na prezesa Zarządu Głównego NOT, funkcję tę R. sprawował do r. 1952. Należał do współzałożycieli Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego oraz Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Spożywczego, wchodzących w skład NOT. W r. 1946 był członkiem Rady Gospodarczej przy Komitecie Centralnym (KC) PPR. W styczniu 1947 został wybrany w okręgu kaliskim na posła do Sejmu Ustawodawczego. W końcu marca t. r. w związku z reorganizacją ministerstw otrzymał stanowisko podsekretarza stanu w Min. Przemysłu i Handlu z niezmienionym zakresem działania. W r. 1948 został zastępcą członka KC PPR, a od VII Plenum w r. 1956 był członkiem KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) i funkcję tę pełnił do końca życia. Uważano go za jednego z najaktywniejszych członków KC. Był delegatem na wszystkie zjazdy PZPR odbyte za jego życia (I–V).
W początkach r. 1949 powierzono R-emu organizację Min. Przemysłu Rolnego i Spożywczego, od 17 III t. r. do 30 XII 1950 był ministrem tego resortu. Z inicjatywy R-ego powstały nowe gałęzie przemysłu spożywczego, jak przetwórstwo owocowo-warzywnicze, wytwarzanie koncentratów spożywczych i przemysł zielarski, a dla opracowania nowych technologii utworzony został Główny Instytut Przemysłu Rolnego i Spożywczego. Doceniając potrzebę wysoko kwalifikowanych kadr spowodował R. otwarcie na Uniw. Łódz. w r. 1950 Wydz. Chemii Spożywczej. Od 8 XI 1950 przewodniczył R. komisji organizacyjnej Min. Przemysłu Chemicznego, a od 1 I 1951 do 4 VIII 1957 był ministrem tego resortu, przyczyniając się do wielkiego rozwoju tej gałęzi przemysłu. Publikował w tym okresie liczne artykuły na temat zadań i działalności przemysłu chemicznego, a także rozwoju stowarzyszeń technicznych w „Przeglądzie Technicznym”, „Przemyśle Chemicznym”, „Chemiku”, „Trybunie Ludu” i in. Był ponownie posłem w kadencji 1952–6 wybrany w pow. Oświęcim, Wadowice i Żywiec. W lipcu 1956 na VII Plenum, jako jeden z nielicznych, opowiadał się za rehabilitacją Władysława Gomułki. Wcześnie wystąpił też z krytyką wypaczeń, popełnionych w okresie stalinowskim. Miała ona jednak charakter bardziej personalny, a w mniejszym stopniu dotyczyła systemu sprawowania władzy. Sposób jej formułowania powodował, że dążące do reform skrzydło PZPR uważało go w r. 1956 i później raczej za swego przeciwnika, niż zwolennika. W r. 1957 przestał być ministrem przemysłu chemicznego. Od r. 1957 do r. 1969 był R. podsekretarzem stanu w Min. Przemysłu Spożywczego i Skupu. W l. 1960–71 ponownie stał na czele Zarządu Głównego NOT, przyczyniając się do rozwoju znaczenia NOT, był głównym organizatorem kolejnych kongresów NOT we Wrocławiu (1961), Katowicach (1966) i Poznaniu (1971). W latach sześćdziesiątych był politycznie lansowany przez kręgi bliskie gen. Mieczysławowi Moczarowi. Trzykrotnie: w kwietniu 1961, w maju 1965 i czerwcu 1969 był wybierany do Sejmu PRL. Dn. 27 VI 1969 został mianowany przez Sejm członkiem Rady Państwa, a w lutym 1971 został zastępcą jej przewodniczącego. We wrześniu t. r. wybrano go na przewodniczącego Rady Głównej NOT.
R. ogłosił kilka wspomnień z młodości: Moja droga do Berezy (w: „Bereziacy”, W. 1965), Wspomnienia akademickie („Z pola walki” 1965, toż z drobnymi zmianami ukazało się w: „Bolesław Rumiński we wspomnieniach”), Koimka („Argumenty” 1968 nr 50), Jak stałem się komunistą (w: „Komuniści”, W. 1969). Zmarł w Warszawie 26 X 1971 i pochowany został w Alei Zasłużonych na cmentarzu Komunalnym na Powązkach. Był odznaczony m. in. Orderem Budowniczych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Orderem Sztandaru Pracy I kl., Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
W małżeństwie z Antoniną z Wysockich, profesorem SGGW, miał R. córkę Ewę, pracownika naukowego Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, i 3 synów: Stanisława, matematyka-informatyka, Krzysztofa, technika przemysłu spożywczego, i Wojciecha, operatora filmowego.
Imieniem R-ego nazwane zostały Inowrocławskie Zakłady Chemiczne, zespół szkół zawodowych w Gliwicach i Centrum Szkolenia w Wałbrzychu, a także ulice w warszawskiej dzielnicy Ochota i w kilku innych miastach. W r. 1976 został ufundowany medal im. Rumińskiego, przyznawany przez Radę Główną NOT za osiągnięcia w dziedzinie techniki. W r. 1980 odsłonięto tablicę pamiątkową R-ego w gmachu NOT w Warszawie i w Domu Technika w Bydgoszczy.
Enc. Warsz.; W. Enc. Powsz. (PWN); Mołdawa T., Naczelne władze państwowe Polski Ludowej 1944–1979, W. 1979; Słownik biograficzny techników polskich, W. 1989 (J. Pillich); Słownik polskich towarzystw naukowych, Wr. 1978 I; Cmentarz Komunalny dawny Wojskowy w Warszawie, W. 1989; – [AL], Budowniczy Polski Ludowej Bolesław Rumiński, „Przegl. Techn.” 1974 nr 29 s. 7 (fot.); Aleksandrowicz J., Bolesław Rumiński, „Ziemia Kujawska” T. 4: 1974 s. 192–5; Bolesław Rumiński 1907–1971, „Przegl. Papierniczy” 1971 nr 11 s. 361; Gudebska D., Bolesław Rumiński, „Sztandar Ludu” 1974 s. 3 (fot.); Hillebrandt B., Polskie organizacje młodzieżowe XIX i XX wieku, W. 1986; Hillebrandt B., Jakubowski J., Warszawska organizacja PPR 1942–1948, W. 1978; Mgr inż. Bolesław Rumiński, „Przegl. Skórzany” 1972 nr 1 s. 39 (fot.); Mgr inż. Bolesław Rumiński, ur. 16 IV 1907 zm. 26 X 1971, „Gaz. Cukrownicza” 1971 nr 12 s. 289; Ochremiak W., Z żałobnej karty. Bolesław Rumiński (1907–1971), „Chemik” 1972 nr 1 s. 44 (fot.); Pilch A., Studencki ruch polityczny w Polsce w latach 1932–1939, W.–Kr. 1972, Zesz. Nauk. UJ [Nr] 299: Prace Hist. Z. 37; Sierocki T., Warszawska organizacja PPS 1944–1948, W. 1976; Sokolnicki A., Bolesław Rumiński, „Stolica” 1982 nr 26 s. 6–7, 14 (fot.); Stokrocka A., Bolesław Rumiński fachowiec i polityk, „Gaz. Robotn.” 1974 nr 159 s. 2 (fot.); Ważniewski W., Bolesław Rumiński – działacz z pasją, „Tryb. Ludu” 1974 nr 212 s. 3 (fot.); Zawada E., Bolesław Rumiński (16 IV 1907 – 26 X 1971), „Przem. Chem.” 1972 nr 1 s. 1–2; – Bolesław Rumiński we wspomnieniach, W. 1978 (liczne fot.); Godziny zwierzeń, [Wyd.] S. Henel, W. 1983 s. 464–75 (wspomnienia córki R-ego, Ewy, fot.); Kołodziej S., Wspomnienia 1915–1945, W. 1967 s. 244; Różański H., Śladem wspomnień i dokumentów (1943–1948), W. 1987; Rumińska E., Gdy myślę ojciec, „Polityka” 1976 nr 30 s. 15; Spychalski M., Wspomnienia o partyjnej robocie (1931–1944) „Arch. Ruchu Robotn.” T. 2: 1975; Takie były początki, W. 1965; W czterdziestą rocznicę powstania Krajowej Rady Narodowej. Materiały i dokumenty, W. 1984; Wende J. K., Ta ziemia od innych droższa… (W. 1981); Wspomnienie pośmiertne, „Koks–Smoła–Gaz” 1971 nr 12 s. 349 (fot.); – „Arch. Ruchu Robotn.” 1975 t. 2, 1982 t. 7; „Dzien. Pol.” 1974 nr 163 (fot.); „Dzien. Wybrzeża” 1974 nr 160 (fot.); „Express Ilustr.” 1974 nr 167 (fot.); „Gaz. Krak.” 1952 nr 236 s. 3; „Głos Szczeciński” 1974 nr 166 s. 5 (fot.); „Hutnik” 1971 nr 11 s. 597 (fot.); „Przegl. Techn.” 1971 nr 44 s. 1, 1974 nr 29 s. 7 (fot.); „Roczn. Polit. i Gosp.” 1948 s. 128; „Tryb. Ludu” 1971 nr 301 s. 1, 2, nr 302 s. 1, 2, nr 303 s. 1, 2; „Wiad. Elektrotechn.” 1971 nr 12 s. 375; „Z pola walki” 1969 nr 2 s. 158, 1974 nr 4 s. 116, 1977 nr 1 s. 209, 1981 nr 3/4 s. 257, 1985 nr 2 s. 53–5; „Życie Warszawy” 1971 nr 258 s. 4, nr 259 s. 6–7 (fot.), nr 260 s. 1–2, 1974 nr 164 (fot.); – AAN, VI Oddział (Arch. Lewicy Pol.): Teczka osobowa nr 9144, Więzienie w Piotrkowie t. 1119 oraz sygn. 235/I nr 13 k. 111, sygn. 273/I nr 8 poz. 92; – Relacja pisemna żony, Antoniny Rumińskiej z W.
Stanisław Konarski